شاید برای بسیاری از ما، ورود به وبسایت تنها به تایپ نشانی در نوار مرورگر خلاصه شود. اما در پس این فرآیند ساده، سیستمی پنهان به نام DNS یا «سامانه نام دامنه» قرار دارد که نقش ترجمهگر اینترنت را ایفاء میکند. به زبان ساده، DNS کاری میکند که وقتی شما نشانی دامنهای را همچون example.com را وارد میکنید، سیستم بفهمد که باید به کدام سرور متصل شود.
این فرآیند، بخش مهمی از عملکرد روزمره اینترنت است. بدون وجود DNS، کاربران مجبور بودند بهجای نام دامنه، آدرسهای عددی پیچیده (IP) را حفظ کنند. درست مانند اینکه بخواهیم شماره تلفن همه مخاطبانمان را بهخاطر بسپاریم، بدون استفاده از نام آنها.
سیستم نام دامنه یا DNS (Domain Name System) یکی از ستونهای اصلی اینترنت است که به کاربران امکان میدهد به راحتی به وبسایتها و خدمات آنلاین دسترسی پیدا کنند. برای مدیران کسبوکارها، درک مفهوم DNS و نقش آن در عملکرد کسبوکارهای آنلاین حیاتی است. این سیستم مانند دفترچه تلفنی دیجیتالی عمل میکند که نامهای قابل فهم وبسایتها را به آدرسهای عددی تبدیل میکند تا دستگاهها بتوانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. در دنیایی که سرعت، تجربه کاربری و اتصال پایدار اهمیت فراوان دارد. عملکرد درست DNS حتی در وبگردی روزمره، پایه اصلی است.
تفاوت DNS با IP
یکی از مفاهیمی که چه بسا باعث سردرگمی شود، تفاوت بین DNS و IP است. IP آدرس عددیای شبیه شماره ملی برای هر وبسایت است که هر دستگاه یا سرور در اینترنت دارد. اما DNS مانند دفترچه تلفنی است که نامها را به این شمارهها وصل میکند.
برای نمونه، فرض کنید شما نام همکاری را در تلفن خود جستوجو میکنید. تلفن شما با کمک نام، شماره تماس او را پیدا کرده و تماس را برقرار میکند. در فضای اینترنت هم، DNS با تبدیل نام دامنهها به IP، همین نقش را بازی میکند.
چگونه مرورگر وبسایت درست را پیدا میکند؟
وقتی شما نام وبسایتی را در مرورگر وارد میکنید، مرورگر بهتنهایی نمیداند این نام متعلق به کدام سرور است. درست در همین لحظه، درخواست به یک سرور DNS فرستاده میشود. این سرور، کارش این است که معادل عددی (یعنی IP) آن دامنه را پیدا کرده و به مرورگر برگرداند.
پس از آن، مرورگر از این آدرس IP برای ارتباط مستقیم با سرور استفاده میکند. این همان سروریست که فایلها، تصاویر و محتوای وبسایت را در خود نگه داشته است. در این مسیر، اگر خطایی در عملکرد DNS رخ دهد، یا اطلاعات بهدرستی ثبت نشده باشد، حتی اگر سایت فعال و سالم باشد، مرورگر موفق به پیدا کردن آن نخواهد شد.
جدول مقایسهای DNS و IP
| ویژگی | DNS | IP |
| نقش | تبدیل نام دامنه به آدرس عددی | شناسایی یکتا برای هر دستگاه یا سرور در شبکه |
| کاربرد برای کاربر | کاربران با نامها کار میکنند | مرورگر و سیستمها با IP ارتباط برقرار میکنند |
| مثال | www.example.com | 192.168.1.1 |
| شباهت به | دفترچه تلفن | شماره تلفن |
چرا باید بدانیم DNS چیست؟
برای پاسخ به این پرسش که DNS چیست، ابتدا باید با نقش آن در اینترنت آشنا شویم. DNS یا سیستم نام دامنه، مانند دفترچه راهنمایی برای فضای آنلاین عمل میکند. زمانی که کاربر آدرس وبسایتی همچون example.com را در مرورگر وارد میکند، DNS وظیفه دارد آن نام را به آدرس عددی سرور مقصد، یعنی IP، ترجمه کند.
این ترجمه بهصورت خودکار انجام میشود و کاربر هیچگاه به طور مستقیم آن را نمیبیند، اما بدون آن، دسترسی به هیچ وبسایتی ممکن نیست. بهبیان ساده، اگر DNS نباشد، اینترنت دیگر بهشکل امروزی قابلاستفاده نخواهد بود.
رکورد DNS چیست؟
وقتی میپرسیم DNS چیست، باید به مفهوم «رکورد DNS» هم توجه کنیم. در واقع، DNS تنها بهصورت کلی نامها را به IP تبدیل نمیکند، بلکه این کار را با استفاده از رکوردهایی انجام میدهد که هرکدام اطلاعات خاصی در خود دارند.
رکورد DNS همان چیزی است که مشخص میکند دامنه به کدام سرور اشاره دارد، ایمیلهای مربوط به آن دامنه به کجا بروند، یا حتی چه سیاستهایی درباره امنیت یا تأیید دامنه وجود دارد. این رکوردها در پایگاههای داده DNS ذخیره شدهاند و هنگام درخواست، پاسخ مناسب را ارائه میدهند.
انواع رکوردهای DNS
یکی از بخشهای کلیدی در پاسخ به سوال DNS چیست، شناخت انواع رکوردهاییست که در این سیستم بهکار میروند. هرکدام از این رکوردها نقش خاصی دارند و بسته به نیاز، در دامنههای مختلف تنظیم میشوند.
رکورد A یا آدرس، پرکاربردترین رکورد است که نام دامنه را به یک آدرس IPv4 (برای نمونه 192.168.1.1) متصل میکند. در کنار آن، رکورد AAAA همین کار را برای آدرسهای IPv6 انجام میدهد.
رکورد CNAME برای ایجاد نام مستعار کاربرد دارد. اگر بخواهید چند دامنه به یک سرور اشاره کنند، از این رکورد استفاده میشود. رکورد MX مربوط به مسیریابی ایمیلهاست و مشخص میکند که ایمیلهای یک دامنه باید به کدام سرور منتقل شوند.
رکورد TXT نیز برای ذخیره اطلاعات متنی استفاده میشود؛ همچون اطلاعات تأیید مالکیت دامنه یا سیاستهای امنیتی مانند SPF یا DKIM.
فایل Host و نحوه دور زدن DNS (Hosts file و DNS Local)
جالب است بدانید که پیش از آنکه سیستم عامل به سراغ DNS برود، نخست به سراغ فایلی محلی بهنام Hosts file میرود. در این فایل، اگر آدرس دامنهای تعریف شده باشد، سیستم بدون نیاز به پرسش از DNS، از همان آدرس استفاده میکند. به همین دلیل میگویند Hosts file میتواند DNS را دور بزند.
برای نمونه، میتوان در فایل hosts نوشت که example.com باید به آدرس 127.0.0.1 اشاره کند. این کار گاهی در آزمایشهای داخلی یا برای مسدود کردن سایتها در سطح سیستم استفاده میشود. این روش که اصطلاحاً DNS Local نامیده میشود، به کاربر امکان میدهد بدون وابستگی به DNS عمومی، دامنهها را کنترل کند.
جدول مقایسهای مفاهیم کلیدی مرتبط با DNS
مفهوم | تعریف ساده | کاربرد اصلی |
DNS | سیستم ترجمه نام دامنه به IP | دسترسی به وبسایت از طریق آدرس قابلخواندن |
رکورد A | اتصال نام دامنه به آدرس IPv4 | نمایش سایت روی سرور مشخص |
رکورد CNAME | نام مستعار برای دامنه اصلی | هدایت چند دامنه به یک مقصد |
رکورد MX | تعیین مسیر ایمیلها | تحویل ایمیلهای دامنه به سرور مناسب |
فایل hosts | فایل محلی برای اتصال مستقیم دامنه به IP | دور زدن یا نادیده گرفتن DNS عمومی |
DNS Local | استفاده از سیستم محلی برای نامگذاری دامنهها | آزمایش، توسعه، یا محدودسازی سایتها در یک شبکه |
سرور DNS چیست؟
برای پاسخ به این سؤال که سرور DNS چیست، کافیست تصور کنید نام وبسایتی را در مرورگر وارد میکنید. حال، مرورگر نمیداند این نام به چه آدرس عددی (IP) تعلق دارد. اینجاست که سرور DNS وارد عمل میشود. سرور DNS سیستمی است که نام دامنهها را به آدرسهای IP متناظرشان ترجمه میکند تا مرورگر بتواند به سرور صحیح متصل شود و محتوای وبسایت را نمایش دهد. هر بار که کاربر وارد سایتی میشود، پشت صحنه، چند سرور DNS مختلف با هم ارتباط برقرار میکنند تا پاسخ درستی برای آن درخواست پیدا کنند.
تفاوت Authoritative و Recursive DNS
یکی از تفاوتهای کلیدی در دنیای سرور DNS، تفاوت بین دو نوع اصلی یعنی Authoritative DNS و Recursive DNS است. Authoritative، همانطور که گفتیم، اطلاعات نهایی را دارد و مسؤولیت پاسخ نهایی را بر عهده دارد. در مقابل، Recursive DNS یا سرور بازگشتی، مسؤول پیگیری درخواست کاربر است. وقتی کاربری آدرس سایتی را وارد میکند، این سرور وظیفه دارد از سایر سرورها سؤال کند و پاسخ صحیح را پیدا کرده و به مرورگر بازگرداند. در واقع، Recursive DNS خودش مالک داده نیست، بلکه نقش «میانجی جستوجوگر» را دارد.
انواع سرور DNS
در ساختار شبکهای DNS، چند نوع سرور DNS نقش ایفاء میکنند که هرکدام مسؤولیت مشخصی دارند. سرور Primary DNS همان منبع اصلی دادههای دامنه است. تمامی تغییرات DNS ابتدا روی این سرور اعمال میشود. در کنار آن، سرور Secondary DNS بهعنوان پشتیبان عمل میکند و نسخهای تنها خواندنی از اطلاعات دامنه در خود دارد. این ساختار باعث افزایش پایداری و جلوگیری از قطعی سرویس در صورت از کار افتادن سرور اصلی میشود. Authoritative DNS نیز بهعنوان مرجع نهایی پاسخدهی شناخته میشود. یعنی این سرور به طور مستقیم مالک رکوردهای دامنه است و به مرورگرها یا سایر سرویسها پاسخ میدهد که یک دامنه به چه IP تعلق دارد.
Recursive Resolver
وقتی صحبت از Recursive Resolver میشود، منظور ما نوع خاصی از DNS Resolver است که مسؤولیت کامل پیدا کردن پاسخ را بر عهده میگیرد. این سرور میتواند زنجیرهای از درخواستها را از Root Server گرفته تا TLD و در نهایت سرور Authoritative، به سرورهای مختلف بفرستد تا پاسخ نهایی را پیدا کرده و به کاربر بازگرداند. Recursive Resolverها در لایه اول ارتباط DNS قرار دارند و باعث میشوند کل فرآیند برای کاربر، شفاف و سریع اتفاق بیفتد.
DNS Resolver چیست؟
برای اینکه دقیقتر بدانیم سرور DNS چگونه کار میکند، باید با مفهوم DNS Resolver هم آشنا شویم. DNS Resolver همان سیستمی است که نخستین تماس را با درخواست کاربر برقرار میکند. این Resolver به طور معمول توسط شرکت ارائهدهنده اینترنت یا زیرساخت سازمانی پیکربندی میشود و مسؤول استعلام و دریافت پاسخ از سرورهای دیگر است. Resolver در بسیاری از مواقع از کش یا حافظه موقت خود استفاده میکند تا اگر پیشتر همان آدرس را ترجمه کرده باشد، نیازی به پرسوجوی مجدد نباشد. این کار باعث افزایش سرعت دسترسی کاربران میشود.
جدول مقایسهای اجزای کلیدی در سیستم سرور DNS
نوع سرور یا مؤلفه | نقش و عملکرد | نکته کلیدی |
Primary DNS | سرور اصلی نگهدارنده رکوردهای دامنه | قابلنوشتن و نقطه مرجع اصلی |
Secondary DNS | پشتیبان خواندنی از رکوردهای Primary | برای اطمینان و در دسترسبودن بیشتر |
Authoritative DNS | سرور مالک رکورد نهایی دامنه | تنها منبع معتبر برای پاسخدهی به درخواستها |
Recursive DNS | پیگیریکننده درخواست تا رسیدن به پاسخ نهایی | به کاربر پاسخ نهایی را میدهد |
DNS Resolver | شروعکننده فرآیند ترجمه دامنه | به طور معمول اولین سرور تماسگیرنده |
Recursive Resolver | نسخه پیشرفته Resolver برای یافتن کامل پاسخ | درخواست را تا رسیدن به منبع پیگیری میکند |
فرآیند کار DNS
در این بخش، نگاهی ساده و شفاف به فرآیند عملکرد DNS خواهیم داشت؛ سیستمی که در پشت هر جستوجوی اینترنتی، بیصدا و سریع عمل میکند. تمرکز اصلی بر چگونگی اجرای یک کوئری DNS و مراحلی است که از مرورگر تا پاسخ نهایی طی میشود. کوئری DNS یا کش DNS، به طور مستقیم بر سرعت، امنیت و دسترسیپذیری خدمات آنلاین سازمان تأثیر دارند. دانستن این که درخواستها چگونه از کاربر تا سرور و بالعکس مسیر طی میکنند، میتواند به بهینهسازی وبسایت، کاهش زمان بارگذاری، و حتی جلوگیری از تهدیدهای امنیتی کمک کند.
انواع کوئری DNS
در دنیای شبکه، سه نوع اصلی کوئری DNS وجود دارد که هرکدام بسته به شرایط، نقش خاصی ایفاء میکنند.
Recursive Query رایجترین نوع است. در این حالت، کاربر (برای نمونه مرورگر) از DNS Resolver میخواهد که پاسخ نهایی را پیدا کند، حتی اگر لازم باشد از چند سرور مختلف استعلام بگیرد. این همان حالتی است که به طور معمول هنگام باز کردن وبسایتها اتفاق میافتد.
در Iterative Query، DNS Resolver تنها یک گام از مسیر را طی میکند. یعنی اگر پاسخ را نداشته باشد، به سرور بعدی ارجاع میدهد و مسؤولیت دریافت پاسخ با همان درخواستکننده باقی میماند.
اما در Non-recursive Query، اگر Resolver پاسخ را در کش داشته باشد، آن را با شتاب برمیگرداند. اگر نداشته باشد، هیچ کوششی برای پیدا کردن پاسخ نمیکند.
در فضای واقعی، اکثر کاربران با کوئریهای Recursive روبهرو میشوند، در حالی که سایر انواع بیشتر در ساختارهای فنی و شبکههای داخلی کاربرد دارند.
هشت مرحله اصلی DNS Lookup
برای اینکه بدانیم کوئری DNS چگونه کار میکند، ابتدا باید مسیر کامل درخواست را دنبال کنیم. زمانی که نام وبسایتی را در مرورگر تایپ میکنید، اولین قدم از اینجا شروع میشود. مرورگر سعی میکند بفهمد این نام به چه آدرس IP تعلق دارد.
در مجموع، فرآیند یافتن این پاسخ شامل ۸ مرحله است:
- بررسی کش مرورگر برای پاسخ.
- جستوجو در کش سیستمعامل.
- ارسال کوئری DNS به Recursive Resolver.
- اگر Resolver پاسخی نداشته باشد، از Root Server سؤال میکند.
- Root پاسخ میدهد که باید به سراغ TLD Server (برای نمونه .com) برود.
- TLD Server، سرور Authoritative را معرفی میکند.
- Resolver از Authoritative Server پاسخ دقیق را دریافت میکند.
- پاسخ به مرورگر بازگردانده میشود و سایت بارگذاری میگردد.
این فرآیند چه بسا پیچیده بهنظر برسد، اما در واقع ظرف چند میلیثانیه انجام میشود.
جدول مقایسهای انواع کوئری DNS و کشهای مرتبط
برای افزایش سرعت پاسخگویی در کوئری DNS، سیستمهای مختلف از حافظه پنهان یا Cache استفاده میکنند. این حافظهها اطلاعات کوئریهای قبلی را نگه میدارند تا در صورت تکرار، نیازی به تکرار کل مسیر Lookup نباشد.
اولین لایه کش، در مرورگر قرار دارد. اگر پیشتر وارد سایتی شده باشید، احتمال زیادی وجود دارد که مرورگر هنوز اطلاعات IP آن را به خاطر داشته باشد.
لایه بعدی، کش سیستمعامل است که در سطح کلیتر عمل میکند. حتی اگر مرورگر اطلاعات را فراموش کرده باشد، سیستمعامل میتواند پاسخ دهد.
آخرین و بزرگترین لایه کش، در Recursive Resolver قرار دارد. این سرور به طور معمول برای چندین کاربر مختلف عمل میکند و اگر پیشتر کوئری مشابهی برای کاربری دیگر ثبت شده باشد، از همان اطلاعات استفاده میکند.
این کشها، هم در افزایش سرعت مؤثرند و هم در کاهش بار روی شبکه و سرورهای اصلی.
جدول مقایسهای اجزای کلیدی در سیستم سرور DNS
نوع کوئری یا کش | تعریف ساده | نقش در فرآیند DNS Lookup |
Recursive Query | درخواست از Resolver برای یافتن پاسخ نهایی | متداولترین نوع کوئری DNS |
Iterative Query | Resolver تنها یک مرحله را بررسی میکند | کاربردی در سرورهای DNS برای ارجاع |
Non-recursive Query | پاسخ تنها در صورت موجود بودن در کش ارائه میشود | سریعترین، ولی وابسته به کش |
کش مرورگر | نگهداری اطلاعات DNS در مرورگر کاربر | افزایش سرعت بارگذاری سایتهای قبلاً دیدهشده |
کش سیستمعامل | حافظه داخلی دستگاه برای نگهداری اطلاعات DNS | پاسخدهی بدون نیاز به اتصال به شبکه |
کش Recursive Resolver | کش مرکزی که بین کاربران مشترک است | کاهش فشار بر Root و TLD Server |
پروتکلها و انتقال دادهها در DNS
وقتی میپرسیم DNS چیست، به طور معمول ذهن بهسمت تبدیل نام دامنه به آدرس IP میرود. اما این تنها نیمی از ماجراست. نیمه دیگر، چگونگی انتقال این اطلاعات میان مرورگر، سرور DNS و سایر اجزای شبکه است—و اینجاست که پروتکلها وارد میشوند.
پروتکلها در واقع زبان مشترک سیستمها هستند؛ دستوراتی مشخص که تعیین میکنند دادهها چگونه ارسال، دریافت و تفسیر شوند. در DNS نیز این پروتکلها نقش اساسی در عملکرد سریع و قابلاعتماد این سیستم ایفاء میکنند.
پروتکل DNS چیست؟
پروتکلی که سیستم DNS برای ارتباط استفاده میکند، به طور معمول بر پایه پروتکلهای پایه شبکه یعنی UDP و TCP بنا شده است. خود DNS، بهعنوان سیستم مستقلی، در لایه کاربرد اینترنت عمل میکند؛ یعنی همان جایی که مرورگرها، ایمیل و اپلیکیشنها فعالیت میکنند. وقتی کاربری نام وبسایتی را وارد میکند، پروتکل DNS مسؤول ارسال درخواست و دریافت پاسخ از سرور DNS است. این انتقال اطلاعات باید سریع، سبک و قابل اعتماد باشد. همین نیازها تعیین میکنند که از چه نوع پروتکل استفاده شود.
UDP و TCP چه زمانی در DNS استفاده میشود؟
شاید این پرسش مطرح شود که چرا گاهی DNS از UDP و در مواردی از TCP استفاده میکند. پاسخ این است: بسته به نوع و حجم اطلاعات. در حالت عادی، بیشتر کوئریهای DNS از طریق UDP انجام میشوند. این پروتکل سریع و بدون اتصال است؛ یعنی ابتدا اتصال رسمی ایجاد نمیکند، بلکه تنها پیام را ارسال میکند و منتظر پاسخ میماند.
برای کوئریهای ساده، این روش بسیار کارآمد است. اما اگر پاسخ بسیار بزرگ همچون لیستی از رکوردهای مختلف دامنه یا پاسخهای پیچیدهتر باشد، یا اگر در طی انتقال مشکلی پیش بیاید، ارتباط بهصورت خودکار به TCP تغییر میکند. TCP ارتباطی پایدارتر و قابل اطمینانتر فراهم میکند، چون ابتدا بین دو طرف اتصال رسمی برقرار میشود.
DNS خصوصی چیست؟
در ادامه بررسی اینکه DNS چیست، به نوعی خاص از این سیستم میرسیم: DNS خصوصی. این مدل بیشتر برای حفظ حریم خصوصی کاربران، جلوگیری از ردیابی آنلاین و افزایش امنیت بهکار میرود.
در DNS معمولی، پرسشهایی که مرورگر ارسال میکند، بهصورت ساده و رمزنگارینشده ارسال میشوند. این موضوع میتواند باعث شود که شرکتهای اینترنتی یا مهاجمان احتمالی، بدانند شما به چه سایتهایی سر زدهاید. DNS خصوصی، از تکنیکهایی همچون DNS over HTTPS (DoH) یا DNS over TLS (DoT) استفاده میکند تا این اطلاعات را رمزنگاری کرده و دسترسی غیرمجاز را دشوارتر کند. این نوع DNS بهویژه برای سازمانهایی حیاتی است که با دادههای حساس سروکار دارند.
DNS ابری
با رشد خدمات ابری، مفهومی بهنام DNS ابری هم وارد ادبیات فناوری شده است. DNS ابری به این معناست که تمام عملکرد DNS، از ذخیرهسازی رکوردها گرفته تا پاسخگویی به کوئریها، روی زیرساختهای ابری مدیریت میشود.
در این مدل، شرکتها بهجای اینکه خودشان سرور DNS راهاندازی کنند، از سرویسدهندگان بزرگ استفاده میکنند. این روش باعث افزایش مقیاسپذیری، امنیت بالا، دسترسی سریع از نقاط مختلف جهان، و کاهش نیاز به نگهداری زیرساختی میشود.
جدول مقایسهای نقش پروتکلها و مدلهای مختلف در عملکرد DNS
مؤلفه | تعریف ساده | نقش در عملکرد DNS |
UDP | پروتکل سریع و سبک برای انتقال دادههای کوچک | پایه اصلی ارتباط در DNSهای عمومی |
TCP | پروتکل پایدارتر برای ارتباط قابلاطمینان | استفاده هنگام پاسخهای بزرگ یا خطا در UDP |
DNS خصوصی | سیستم رمزنگاریشده برای افزایش امنیت | محافظت از حریم خصوصی و جلوگیری از ردیابی |
DNS ابری | اجرای کل DNS در زیرساخت ابری | کاهش هزینه نگهداری و افزایش سرعت و پایداری |
امنیت در DNS
DNS یکی از ستونهای زیرساخت اینترنت است و کمابیش هر بار که وبسایتی باز میشود، دادهها از DNS عبور میکنند. اگر DNS به صورت امن مدیریت نشود، چه بسا اطلاعات درخواستهای کاربری مشاهده شوند، تغییر داده شوند یا به وبسایتهای مخرب هدایت شوند. به همین دلیل، امنیت در DNS برای سازمانها حیاتی است تا از لو رفتن دادهها، کاهش اعتماد مشتریان یا آسیب به برند جلوگیری شود.
DNS رمزگذاریشده چیست؟
یکی از راهکارهایی که برای افزایش امنیت در DNS بهکار میرود، استفاده از نسخههای رمزگذاریشده است. در این گونه اتصالها، دادههای DNS – یعنی همان پرسشها (کوئریها) و پاسخها – پیش از ارسال رمزگذاری میشوند تا افراد یا نهادهای ثالث نتوانند آنها را بهراحتی مشاهده کنند یا تغییر دهند.
رمزگذاری DNS به این معنی است که ارتباط میان دستگاه کاربر و سرور DNS محافظت میشود؛ مانند وقتی که روی وبسایتی که HTTPS دارد کلیک میکنید و URL و محتوای صفحه برای بیننده خارجی پنهان است. این همان کاری است که نسخههای رمزگذاریشده DNS انجام میدهند.
DNS over HTTPS (DoH)
یکی از پروتکلهای رایج برای DNS رمزگذاریشده، DNS over HTTPS یا به اختصار DoH است. در این روش، پرسش DNS درون ترافیک HTTPS ارسال میشود، یعنی همان پروتکلی که صفحات وب امن از آن استفاده میکنند. این مزیت باعث میشود پرسش DNS در میان ترافیک عادی وب پنهان باشد و رصد یا مسدود کردن آن سختتر شود. DoH به خصوص در مرورگرها یا اپلیکیشنها کاربرد دارد؛ زمانی که بخواهیم تضمین کنیم مرورگرها درخواستهای DNS را بدون آشکار شدن به سرور قدیمی یا بدون رمز عبور ارسال کنند.
DNS over TLS (DoT)
روش دیگر رمزگذاری DNS، DNS over TLS یا DoT است. در DoT، پرسشها و پاسخهای DNS از طریق تونل TLS محافظت میشوند. این روش به طور معمول از پورت ویژهای استفاده میکند و ارتباط تا حد زیادی شبیه HTTPS است، ولی نه دقیقاً با آن یکی است. DoT بیشتر در سطح سیستمعامل یا در سرورهای DNS استعمال میشود، جایی که ارتباطات DNS باید برای کل دستگاه یا شبکه امن گردند.
تفاوت DoH و DoT
بخش مهمی از موضوع «امنیت در DNS» مقایسه دقیق بین DoH و DoT است. هر دو روش ترافیک DNS را رمزگذاری میکنند، اما تفاوتهایی نیز دارند که بسته به نیاز سازمان چه بسا یکی مناسبتر باشد.
یکی از تفاوتها این است که DoH به طور معمول از پورت HTTPS استاندارد (443) استفاده میکند که باعث میشود ترافیک DNS با ترافیک وب دیگر تداخل کند و تشخیص آن برای بیرونیها مشکلتر باشد. در حالی که DoT به طور معمول از پورت مخصوص خودش استفاده میکند (مانند 853) و این باعث میشود در برخی شبکهها قابل شناسایی یا حتی مسدود باشد.
همچنین، DoH در سطح اپلیکیشنها، برای نمونه در مرورگرها، راحتتر فعال میشود؛ در حالی که DoT بیشتر در سطح سیستمعامل یا در تنظیمات شبکهای قابل پیکربندی است. هر دو روش مزایا و معایب امنیتی و عملکردی دارند.
نشت DNS چیست و چرا خطرناک است؟
نشت DNS به حالتی گفته میشود که درخواستهای DNS یا پاسخهایشان بهصورت ناامن یا از طریق مسیرهایی عبور کنند که نباید، به بیرون فرستاده شوند و توسط افراد غیرمجاز مشاهده شوند. حتی اگر از VPN یا سرویس رمزگذاریشده استفاده کرده باشید، اگر تنظیمات یا شبکه بهدرستی پیکربندی نشده باشد، چه بسا برخی درخواستها به DNS معمولی ارسال شوند.
چرا خطرناک است؟ چون نشت DNS میتواند اطلاعاتی مانند وبسایتهایی که کاربر باز میکند یا دامنههایی که جستوجو میکند را برای افراد یا نهادهای ثالث آشکار کند. این میتواند منجر به نقص حریم خصوصی، رهگیری، تبلیغات هدفمند ناخواسته، یا در سناریوهای بدتر، حملات سایبری شود.
روشهای رفع نشت DNS
برای جلوگیری از نشت DNS و افزایش امنیت در DNS، چند روش مفید وجود دارد:
- استفاده از DNS رمزگذاریشده مانند DoH یا DoT در دستگاهها و مرورگرها.
- تنظیم VPN یا پروکسی بهگونهای که تمامی درخواستهای DNS از مسیر امن عبور کنند.
- بررسی تنظیمات سیستمعامل و مرورگر برای اطمینان از اینکه مکان عمومی برای دانلود DNS یا سرور ISP پیشفرض است، اصلاح شده است.
- استفاده از سرویسدهندههای معتبر و قابل اعتماد که سیاستهای شفاف درباره حفظ حریم خصوصی دارند.
این اقدامات میتوانند به میزان قابلتوجهی ریسک نشت DNS را کاهش دهند.
امنیت DNS و روشهای افزایش آن
علاوه بر رمزگذاری و رفع نشت، برای حفظ امنیت در DNS باید روشهای گستردهتری در سازمانها بهکار گرفته شوند. اول این که امکان تأیید صحت رکوردها به کمک DNSSEC فعال شود، تا رکوردهای تغییر یافته یا جعلی وارد شبکه نشوند. دوم اینکه پیکربندی سرورهای DNS باید بهصورت منظم بررسی شود تا آسیبپذیریهای شناختهشده وصله (patch) داده شوند.
همچنین محدود کردن دسترسی به سرور DNS، مانیتورینگ برای شناسایی فعالیت غیرمعمول، و تهیه بکاپ برای رکوردهای DNS از دیگر روشهایی است که به امنیت بیشتر کمک میکند.
رایجترین حملات DNS
حملات متعددی وجود دارند که میتوانند به DNS آسیب بزنند یا آن را دستکاری کنند. DNS Spoofing یا جعل DNS زمانی رخ میدهد که مهاجم پاسخی جعلی به کوئری ارسال کند تا کاربران را به وبسایت مخرب هدایت کند. Cache Poisoning مشکل مشابهی است که در حافظه پنهان سرور DNS انجام میشود؛ رکورد غلط در کش ذخیره میشود و برای همه کاربرانی فرستاده خواهد شد که آن سرور را استفاده میکنند.
حمله DDoS نیز به سرورهای DNS میتواند صورت گیرد؛ در این حالت حجم زیادی درخواست برای سرور ارسال میشود تا آن سرور توان پاسخگویی را از دست بدهد و سرویس قطع شود. هر کدام از این حملات میتواند تأثیر جدی بر عملکرد، اعتبار و امنیت سازمان داشته باشند.
جدول مقایسهای روشها و حملات مرتبط با امنیت در DNS
عنوان | شرح مختصر | تأثیر بر سازمان و روش پیشگیری |
DNS over HTTPS (DoH) | رمزگذاری درخواستها از طریق پروتکل HTTPS | افزایش حریم خصوصی؛ سختتر شدن رصد و رهگیری درخواستها |
DNS over TLS (DoT) | تونل رمزگذاریشده با TLS برای ارتباط DNS | محافظت ارتباطات DNS سراسر دستگاه یا شبکه |
نشت DNS | ارسال ناامن درخواست DNS از طریق مسیر اشتباه | افشای سایتهای بازدید شده؛ آسیب به حریم خصوصی |
DNS Spoofing / Cache Poisoning | تغییر یا جعل پاسخ DNS | هدایت کاربران به سایتهای مخرب؛ کاهش اعتماد کاربران |
حملات DDoS به DNS | بمباران درخواست برای قطع سرویس DNS | کاهش دسترسی به سرویسهای وب؛ نیاز به زیرساخت مقاومتر |
چگونه DNS را تنظیم کنیم؟
فرآیند تنظیم DNS، به زبان ساده، یعنی مشخص کردن اینکه درخواستهای کاربران برای دسترسی به سایت یا خدمات اینترنتی شما از کدام سرورها پاسخ بگیرند. این تنظیمات هم برای کسانی که وبسایت دارند مهم است، و هم برای کسانی که از اینترنت استفاده میکنند؛ چرا که بر سرعت، امنیت و قابلیت دسترسی تأثیر میگذارد.
تنظیم DNS به طور معمول در دو سطح انجام میشود: در سطح دامنه (برای نمونه در پنل مدیریتی جایی که دامنه را ثبت کردهاید) و در سطح سیستم یا شبکه (برای نمونه در تنظیمات مودم، سیستمعامل یا مرورگر). اگر وبسایت دارید، باید DNS را طوری تنظیم کنید که رکوردهای مربوط به سایت، ایمیل و سرویسهای دیگر، به سرورهای درست اشاره کنند. این کار به طور معمول از طریق رکوردهایی همچون A، MX، CNAME و TXT انجام میشود.
تغییر DNS امن است یا خطرناک؟
پرسشی که به طور معمول پیش میآید این است که آیا تغییر DNS کاری امن است؟ پاسخ این است: «بستگی دارد». اگر DNS را به سرویس معتبر و شناختهشدهای مانند Google DNS، Cloudflare، یا OpenDNS تغییر دهید، نهتنها مشکلی ایجاد نمیشود، بلکه چه بسا از لحاظ امنیت، سرعت و حریم خصوصی نیز وضعیت بهتری پیدا کنید.
اما اگر از DNSهایی استفاده کنید که منبع آنها مشخص نیست یا توسط افراد یا سازمانهای ناشناس ارائه شدهاند، چه بسا در معرض خطرهایی مانند هدایت به سایتهای جعلی (DNS Spoofing)، رهگیری فعالیت آنلاین یا حتی دزدی اطلاعات قرار بگیرید. بنابراین، در انتخاب DNS جدید باید دقت ویژهای داشت. برای سازمانها نیز استفاده از DNS امن و مدیریتشده میتواند بخشی از استراتژی امنیت شبکه باشد، مشروط بر آنکه بهدرستی پیکربندی شده باشد.
تغییر DNS چیست و در چه مواردی کاربرد دارد؟
«تغییر DNS» بهطور ساده یعنی جایگزین کردن سرورهای DNS پیشفرض با سرورهای دیگر. این تغییر میتواند در دستگاه کاربر، مودم یا در تنظیمات دامنه انجام شود. برای نمونه، وقتی کاربر از سرویسدهنده اینترنتی استفاده میکند، DNS به طور معمول توسط همان شرکت تنظیم شده است. اما میتوان آن را به DNSهایی همچون Google DNS یا Cloudflare تغییر داد.
اما چرا کسی باید چنین کاری انجام دهد؟ دلایل زیادی وجود دارد: افزایش سرعت بارگذاری سایتها، رفع مشکل در دسترسی به برخی وبسایتها، عبور از فیلترینگ یا سانسور، افزایش امنیت یا حتی جلوگیری از ردیابی. برای سازمانها، این کار میتواند بخشی از بهینهسازی یا امنیت زیرساخت شبکه باشد.
جدول مقایسهای مزایا و ریسکهای تغییر DNS
مورد | توضیح | نکته کلیدی برای مدیران کسبوکار |
افزایش سرعت | استفاده از DNSهای سریعتر باعث کاهش زمان پاسخ میشود | مناسب برای بهینهسازی تجربه کاربر |
امنیت بیشتر | سرویسدهندههای معتبر از رمزنگاری و فیلترهای امنیتی استفاده میکنند | بهتر است DNS از منابع معتبر انتخاب شود |
امکان عبور از محدودیتها | تغییر DNS میتواند دسترسی به سایتهایی که فیلتر شدهاند را ممکن کند | چه بسا با سیاستهای داخلی یا قانونی تضاد داشته باشد |
خطر هدایت به سایت جعلی (Spoofing) | استفاده از DNS نامعتبر میتواند کاربر را به مقصد نادرست بفرستد | تهدید جدی برای برند و اعتماد مشتری |
کنترل بیشتر روی ترافیک سازمان | با DNS سفارشی میتوان ترافیک را مانیتور کرد یا محدود ساخت | بخشی از سیاستهای IT و امنیت داخلی |
مزایا و معایب DNS
در این مقاله به بررسی یکی از کلیدیترین اجزای اینترنت یعنی DNS پرداختهایم. دانستن اینکه DNS چیست، به تنهایی کافی نیست. مدیران کسبوکار، چه با مسائل فنی آشنا باشند و چه نباشند، باید با مزایا و معایب این سیستم آشنا شوند تا بتوانند تصمیمهای هوشمندانهتری در زمینه امنیت، زیرساخت و عملکرد دیجیتال شرکت خود بگیرند. در ادامه، مزایا و معایب DNS را مورد بررسی قرار میدهیم.
تنظیم DNS به طور معمول در دو سطح انجام میشود: در سطح دامنه (برای نمونه در پنل مدیریتی جایی که دامنه را ثبت کردهاید) و در سطح سیستم یا شبکه (برای نمونه در تنظیمات مودم، سیستمعامل یا مرورگر). اگر وبسایت دارید، باید DNS را طوری تنظیم کنید که رکوردهای مربوط به سایت، ایمیل و سرویسهای دیگر، به سرورهای درست اشاره کنند. این کار به طور معمول از طریق رکوردهایی همچون A، MX، CNAME و TXT انجام میشود.
مزایای DNS چیست؟
برای درک بهتر اینکه DNS چیست، کافیست به نقش آن در تبدیل نامهای دامنه قابلخواندن به آدرسهای عددی IP فکر کنیم. این ترجمه به کاربران اجازه میدهد بهجای حفظ کردن اعداد پیچیده، تنها نام وبسایت را بدانند. اما مزایای DNS تنها به این سادگی ختم نمیشود.
یکی از مهمترین مزایای DNS، افزایش دسترسیپذیری و مقیاسپذیری خدمات آنلاین است. با استفاده از ساختار سلسلهمراتبی و توزیعشده DNS، اینترنت میتواند میلیاردها درخواست را بدون نیاز به نقطهای مرکزی پاسخ دهد. این ویژگی برای کسبوکارهایی که به کاربران جهانی خدمت میدهند، مزیت رقابتی بزرگی است.
همچنین، DNS با فراهم کردن امکان بارگذاری سریعتر صفحات وب، به تجربه کاربری بهتر کمک میکند. چرا که پاسخ به بسیاری از درخواستها از کشهای محلی یا حافظههای موقت انجام میشود و دیگر نیازی به طیکردن کل مسیر نیست.
از سوی دیگر، DNS امکان توزیع بار روی سرورهای مختلف را فراهم میکند. به این ترتیب، اگر یکی از سرورها شلوغ یا از دسترس خارج شود، کاربران بهصورت خودکار به سرورهای دیگر هدایت میشوند. این مزیت برای سازمانهایی با ترافیک بالا، نقش مهمی در تداوم کسبوکار دارد.
در نهایت، یکی دیگر از مزایای کاربردی DNS، پشتیبانی از سیاستهای امنیتی و مدیریتی سازمانها است. از طریق تنظیمات رکوردهای DNS، میتوان مسیر ایمیلها، سیاستهای احراز هویت یا حتی محدودسازیهای دسترسی را اعمال کرد؛ بدون اینکه نیاز به تغییر در زیرساخت فیزیکی باشد.
معایب DNS چیست؟
اگرچه DNS چیست را اغلب بهعنوان بخشی کلیدی از موفقیت اینترنت میشناسیم، اما این سیستم هم بدون نقطهضعف نیست. آگاهی از معایب DNS، به مدیران کمک میکند دید واقعبینانهتری نسبت به ریسکها و چالشهای احتمالی داشته باشند.
یکی از مهمترین ضعفها در ساختار سنتی DNS، عدم رمزنگاری پیشفرض اطلاعات است. بهاین معنا که اگر تنظیمات خاصی اعمال نشود (همچون استفاده از DNS over HTTPS یا DNS over TLS)، اطلاعات درخواستهای کاربران بهصورت متن ساده (Plain Text) منتقل میشود. این وضعیت میتواند منجر به نشت اطلاعات، ردیابی یا حتی هدایت اشتباه کاربران شود.
مسئله دیگر، آسیبپذیری در برابر حملات سایبری است. مهاجمان میتوانند با روشهایی همچون DNS Spoofing یا Cache Poisoning، اطلاعات اشتباه را به کاربر نشان دهند و او را به وبسایتهای جعلی هدایت کنند. این نوع حملات میتواند بهراحتی به اعتبار برند لطمه بزند یا منجر به افشای اطلاعات حساس شود.
از سوی دیگر، بهدلیل وابستگی ساختار اینترنت به DNS، در صورت اختلال یا حمله گسترده به سرورهای DNS، بخشهای بزرگی از وب بهطور کامل از دسترس خارج میشوند. نمونههایی از این اتفاق در گذشته رخ داده و باعث توقف سراسری خدمات دیجیتال شده است.
نکتهای که اغلب نادیده گرفته میشود، پیچیدگی در پیکربندی درست DNS است. برای بسیاری از سازمانها، اشتباه در تنظیم رکوردها یا انتخاب سرویسدهنده نامناسب میتواند باعث اختلال در سرویسها، تحویلندادن ایمیلها یا کاهش رتبه سئو شود.
در نهایت، اعتماد به سرویسدهندههای ثالث یکی از چالشهای پنهان در DNS است. اگر سازمانی از DNS عمومی (برای نمونه Google یا Cloudflare) استفاده کند، باید اطمینان داشته باشد که آن سرویسدهنده به دادههای DNS کاربران احترام میگذارد و از آنها سوءاستفاده نمیکند.
پرسشهای رایج درباره DNS
DNS چیست؟
دی ان اس مخفف Domain Name System است؛ سیستمی که نامهای دامنه (همچون google.com) را به آدرسهای IP تبدیل میکند تا رایانهها بتوانند با هم ارتباط برقرار کنند.
چرا DNS اهمیت دارد؟
دی ان اس دسترسی سادهتر، سریعتر و قابلفهمتری به وبسایتها فراهم میکند. بدون آن، باید آدرسهای عددی را حفظ کنیم.
آیا DNS تنها برای وبسایتها کاربرد دارد؟
خیر. DNS برای ایمیل، اپلیکیشنها، شبکههای داخلی و بسیاری از سرویسهای آنلاین استفاده میشود.
رکورد DNS چیست؟
رکورد DNS، بخشی از اطلاعات مربوط به دامنه است که تعیین میکند ترافیک به کجا برای نمونه به کدام سرور یا ایمیل هدایت شود.
دی ان اس چگونه کار میکند؟
مرورگر از DNS میخواهد نام دامنه را به IP ترجمه کند؛ این کار از طریق مجموعهای از سرورها انجام میشود که شامل Resolver، Root، TLD و سرور Authoritative است.
تفاوت DNS محلی و عمومی چیست؟
دی ان اس محلی به طور معمول توسط ISP تنظیم میشود. DNS عمومی همچون Google DNS یا Cloudflare توسط شرکتهای جهانی ارائه میشوند و به طور معمول سریعتر و امنترند.
آیا DNS میتواند بر سرعت اینترنت تأثیر بگذارد؟
بله. استفاده از DNS سریعتر میتواند باعث کاهش زمان بارگذاری سایتها شود.
آیا DNS به حریم خصوصی آسیب میزند؟
اگر رمزنگاری نشده باشد، بله. اما با استفاده از DNS امن همچون DoH یا DoT، میتوان از نشت اطلاعات جلوگیری کرد.
تغییر DNS چگونه انجام میشود؟
میتوان از تنظیمات سیستمعامل، مودم یا مرورگر DNS را به دلخواه تغییر داد و به یک سرور دلخواه متصل شد.
چه زمانی باید DNS را تغییر داد؟
وقتی با کندی، فیلترینگ، یا عدم دسترسی به برخی سایتها روبهرو هستید، تغییر DNS میتواند راهحل مناسبی باشد.
خطرات تغییر DNS چیست؟
اگر از سرویسدهندههای نامعتبر استفاده شود، چه بسا اطلاعات لو بروند یا به سایتهای جعلی هدایت شوید.
کش DNS چیست؟
کش DNS حافظهای موقت است که پاسخهای قبلی را نگه میدارد تا در صورت تکرار، سریعتر پاسخ دهد.
حمله DNS Spoofing چیست؟
نوعی حمله است که در آن مهاجم، پاسخ جعلی DNS میفرستد تا کاربر را به سایت اشتباه هدایت کند.
چگونه از حملات DNS جلوگیری کنیم؟
با استفاده از DNS امن، فعالسازی DNSSEC، تنظیمات درست و بررسی منظم فعالیتها.
افزونه DNSSEC چیست؟
افزونهای امنیتی برای DNS است که با امضاهای دیجیتال، اصالت رکوردهای DNS را تضمین میکند.
دو اصطلاح DNS over HTTPS (DoH) و DNS over TLS (DoT) چه تفاوتی دارند؟
هر دو درخواستهای DNS را رمزنگاری میکنند، اما DoH از پروتکل HTTPS استفاده میکند و DoT از TLS با پورت جداگانه.
آیا VPN با DNS ارتباط دارد؟
بله. VPNهای معتبر، DNS ترافیک شما را از مسیر امن عبور میدهند. ولی VPNهای نامعتبر ممکن است باعث نشت DNS شوند.
DNS ابری چیست؟
دی ان اسی است که روی زیرساختهای ابری اجراء میشود؛ برای افزایش سرعت، مقیاسپذیری و کاهش نیاز به سختافزار داخلی.
چگونه DNS را برای کسبوکار خود مدیریت کنیم؟
به کمک تیم فنی، سرویسدهنده معتبر انتخاب کنید، رکوردها را با دقت تنظیم نمایید و امنیت را با روشهایی همچون DNSSEC و DoH تقویت کنید.
